Z czym kojarzy się Wam marzec? Z wiosną? Słońcem? Ogrodem? Dniem Wagarowicza? A może Dniem Kobiet? Wybierając temat akcji "W 80 blogów dookoła świata" postawiliśmy właśnie na to ostatnie skojarzenie! Dziś na blogach językowych i kulturowych możecie spodziewać się zatem wpisów poświęconych kobietom - z perspektywy różnych języków świata.
KOBIETA A KRÓLOWA
Szwedzkie słowo kvinna, oznaczające kobietę, jest spokrewnione z angielskim słowem queen, oznaczającym królową.
NAUCZYCIELKA CZY NAUCZYCIEL?
Pamiętacie, ile emocji wzbudziło u nas słowo "ministra"? W Szwecji tendencja jest zupełnie przeciwna. Tam w duchu równouprawnienia od kilkudziesięciu lat dąży się do używania neutralnych płciowo nazw zawodów i tytułów. "Kobiece" nazwy zawodów (np. lärarinna vs lärare) są uważane za przestarzałe, a podkreślanie, jakiej płci jest osoba, wykonująca daną pracę, jest niepotrzebne, bo ważniejsza jest nie płeć, ale kompetencje.
(znającym szwedzki polecam tekst na ten temat ze "Språktidningen")
Przyznaję, że ja też stoję po tej stronie argumentacji, że to właśnie istnienie jednej, neutralnej formy, bardziej kojarzy mi się z równouprawnieniem niż tworzenie nowych nazw dla nowych stanowisk. Przedstawiam się jako lektor języka szwedzkiego, tłumacz, językoznawca, filolog lub bloger (i zaciskam zęby, kiedy redaktorzy i tak robią ze mnie filolożkę czy tłumaczkę 😉 ).
(znającym szwedzki polecam tekst na ten temat ze "Språktidningen")
Przyznaję, że ja też stoję po tej stronie argumentacji, że to właśnie istnienie jednej, neutralnej formy, bardziej kojarzy mi się z równouprawnieniem niż tworzenie nowych nazw dla nowych stanowisk. Przedstawiam się jako lektor języka szwedzkiego, tłumacz, językoznawca, filolog lub bloger (i zaciskam zęby, kiedy redaktorzy i tak robią ze mnie filolożkę czy tłumaczkę 😉 ).
PAN PIELĘGNIARKA
Co ciekawe za neutralne płciowo uważa się słowo sjuksköterska, pielęgniarka, choć gramatycznie rzecz ujmując przyrostek -(er)ska służy do tworzenia żeńskich nazw zawodów, np. sångare - sångerska (śpiewak, piosenkarz - śpiewaczka, piosenkarka). Oznacza to, że mężczyźni pracujący w tym zawodzie też tytułują się jako sjuksköterska.
KOCHANA BABA
Pierwszym znaczeniem szwedzkiego słowa gumma jest "stara kobieta, staruszka". Tego słowa można używać też lekceważąco, bardziej jako "starucha, stara baba", także opisując kogoś, kto zachowuje się jak taka "stara baba". Zawsze bawiło mnie jednak, że gumman mówi się też pieszczotliwie, np. do żony (nie tylko w sensie "moja stara" 😉), małej dziewczynki, a nawet do zwierząt! Lilla gumman znaczy bardziej "słoneczko", "skarbie", "kochanie".
CZŁOWIEK JEST KOBIETĄ!
Na koniec zostawiłam moją ulubioną ciekawostkę:
We współczesnym języku szwedzkim rzeczowniki występują w dwóch rodzajach, utrum (rodzaj ogólny, nazywany też wspólnym - słowa, które mogą występować z rodzajnikiem en) oraz neutrum (rodzaj nijaki - słowa, które mogą występować z rodzajnikiem ett). Rzeczowniki rodzaju ogólnego zastępujemy zaimkiem den, a rodzaju nijakiego - det, np. Jag har en hund. Den är gammal. (Mam psa. On jest stary). Dawniej szwedzki wyróżniał jednak rodzaj żeński (femininum) i męski (maskulinum), do których przypisane były zaimki han (on) i hon (ona). Ślady tego przetrwały w języku - słowo "człowiek", en människa, jest rodzaju żeńskiego.
W Biblii czytamy zatem, że "Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył" (Rdz 1, 27), a po szwedzku "Gud skapade människan till sin avbild, till Guds avbild skapade han henne", a więc "na obraz Boży ją stworzył".
Przeczytajcie, co o kobietach w języku piszą inni blogerzy:
Chiny
Biały Mały Tajfun: Z czym się Chińczykom kojarzą kobiety?
Dania
Ukryty Kot: Kobieta w języku duńskim
Finlandia
Suomika: Kobiece sprawy po fińsku (tylko dla kobiet!)
Francja
Demain,viens avec tes parents!: Stąd do wieczności
Madou en France: 8 niezwykłych kobiet, które odmieniły Francję
Grecja
Powiedz to po grecku: O określeniach kobiety w języku greckim
Gruzja
Gruzja okiem nieobiektywnym: Kobiety w języku gruzińskim
Hiszpania
Hiszpański dla Polaków: Kobieto, to musisz wiedzieć o hiszpańskim!
Irlandia
W Krainie Deszczowców: Kobieta po irlandzku
Japonia
japonia-info.pl: „Kobiecy” pierwiastek w jōyō-kanji
Kirgistan
Kirgiski.pl: Kobieta w języku kirgiskim
Niemcy
Niemiecki w Domu: Kobieta w Niemczech
Rosja
Dagatlumaczy - blog o tłumaczeniach i języku rosyjskim: “Kobieta” w języku rosyjskim
Turcja
Turcja okiem nieobiektywnym: Czy Turczynki chcą nosić hidżab?
USA
USA Papuga z Ameryki: Jak ubierają się kobiety w USA?
Wielka Brytania
Angielska Herbata: Angielskie idiomy z kobietą w tle
English-Nook: 6 żon Henryka VIII
Angielski dla każdego: Królowa, czyli najważniejsza kobieta w Wielkiej Brytanii
Włochy
Po Prostu Włoski: Kobieta w języku włoskim - idiomy i powiedzenia
Różne języki
Enesaj.pl: Kobieta w językach turkijskich
Chiny
Biały Mały Tajfun: Z czym się Chińczykom kojarzą kobiety?
Dania
Ukryty Kot: Kobieta w języku duńskim
Finlandia
Suomika: Kobiece sprawy po fińsku (tylko dla kobiet!)
Francja
Demain,viens avec tes parents!: Stąd do wieczności
Madou en France: 8 niezwykłych kobiet, które odmieniły Francję
Grecja
Powiedz to po grecku: O określeniach kobiety w języku greckim
Gruzja
Gruzja okiem nieobiektywnym: Kobiety w języku gruzińskim
Hiszpania
Hiszpański dla Polaków: Kobieto, to musisz wiedzieć o hiszpańskim!
Irlandia
W Krainie Deszczowców: Kobieta po irlandzku
Japonia
japonia-info.pl: „Kobiecy” pierwiastek w jōyō-kanji
Kirgistan
Kirgiski.pl: Kobieta w języku kirgiskim
Niemcy
Niemiecki w Domu: Kobieta w Niemczech
Rosja
Dagatlumaczy - blog o tłumaczeniach i języku rosyjskim: “Kobieta” w języku rosyjskim
Turcja
Turcja okiem nieobiektywnym: Czy Turczynki chcą nosić hidżab?
USA
USA Papuga z Ameryki: Jak ubierają się kobiety w USA?
Wielka Brytania
Angielska Herbata: Angielskie idiomy z kobietą w tle
English-Nook: 6 żon Henryka VIII
Angielski dla każdego: Królowa, czyli najważniejsza kobieta w Wielkiej Brytanii
Włochy
Po Prostu Włoski: Kobieta w języku włoskim - idiomy i powiedzenia
Różne języki
Enesaj.pl: Kobieta w językach turkijskich
Tak Cię podczytuję i dochodzę do wniosku, że szwedzki to jednak inna półka ;-)
OdpowiedzUsuńRodzaj jest męsko-żeński, ale końcówki są męskie i żeńskie. Fantazja niemal ułańska :-)
Ciekawe. Dla mnie bloger, filolog i tłumacz nie są neutralne, ponieważ sugerują płeć i to w dodatku inną niż moja. Dlatego wolę być blogerką, kulturoznawczynią i muzyczką. Też sugerują płeć i się ona zgadza :)
OdpowiedzUsuńPieszczotliwe zwroty, z tego co zauważyłam, w niektórych językach są zastanawiające. Jak na przykład to szwedzkie gumma, o którym piszesz albo francuskie ma puce (moja pchełko) lub hiszpańskie "gordi", które przetłumaczymy jako "grubasku". ;)
OdpowiedzUsuńMam podobnie - jednak bloger, nauczyciel, doktor czy policjant nie wydają mi się neutralne, lecz sugerują, że tylko faceci mogą wykonywać te zawody ;) W angielskim istnieje tendencja do szukania neutralnych słów - policeman został zastąpiony police officer, a fireman zamienił się w firefighter.
OdpowiedzUsuńKiedyś trafiłam w podręczniku - już nie pamiętam, jakim - na tekst, w którym mąż zwracał się do żony "lilla gumman", a ona do niego "lille gubbe".
OdpowiedzUsuńOjeżu, faktycznie! Że też wcześniej nie zauważyłam tego królewskiego pochodzenia kobiety!
OdpowiedzUsuńA w ogóle jestem w szoku, jak podobnie podeszłyśmy do tematu :D Skandynawskie umysły myślą podobnie!
Wow! Niesamowite.. fajne ciekawostki. Związek kvinna z queen też pierwszy raz widzę. Zresztą nigdzie wcześniej nie miałem okazji tego sprawdzić ani usłyszeć ;) Świetny wpis
OdpowiedzUsuńco do "płci" w nazwach zawodów to moim zdaniem zasadą jest to, skąd dane słowo się wzięło - jeśli jest to słowo stare, pochodzące z łaciny czy greki to forma neutralne jest jedyna dopuszczalną jak dla mnie: pedagog, logopeda, filolog, doktor itede. Inne sugerują, że jest to jakaś karykatura oryginalnego zawodu. Natomiast nauczycielka, tlumaczka czy blogerka już mnie nie razi :)
OdpowiedzUsuńi nie chodzi to tylko o to, jak długo istnieje to słowo, po prostu słowa pochodzące z języków obcych nie maja w tych językach "żeńskich" form, tak jak słowa w języku polskim
a słowa w szwedzkim są wszystkie "własne", Szwecja chyba ma niewiele słów pochodzacych z łaciny czy greki - nie ma larynkogoga tylko "lekarz od uszu i nosa", na przygład. Ale tu nie mam az takiej wiedzy jak w j. polskim, także chetnie poczytam Twoją opinię
pozdrawiam!
O widzisz, o tym czynniku nie pomyślałam! Choć z drugiej strony ta zasada w szwedzkim by się nie sprawdzała akurat, skoro słowa są "własne", a i tak nie używa się już form żeńskich, np. lärare - lärarinna. Nie wiem na ile chodzi tu o kwestie stricte językowe a bardziej ideologiczne, tzn równouprawnieniem jest "uwidacznianie" obu płci w zawodach czy raczej zacieranie tych różnic. I tu w różnych krajach to nastawienie jest różne, co ma odzwierciedlenie w języku :) Tak to widzę :)
Usuń