5 zaskakujących szwedzkich powiedzeń

Podobno przysłowia są mądrością narodu. Przysłowia, powiedzenia czy znane cytaty z różnych krajów często zapadają nam w pamięć. Czasem właśnie ze względu na to, jakie mądrości nam przekazują, czasem są po prostu ciekawe, a czasem nieźle potrafią nas zaskoczyć.

Dziś przysłowia z różnych krajów i w różnych językach przedstawią Wam blogerki i blogerzy kulturowo-językowi - tego samego dnia, o tej samej porze. Wszystkie moje wpisy, biorące udział w poprzednich odsłonach akcji, znajdziecie tutaj. Chcesz do nas dołączyć? Skontaktuj się z nami, wysyłając wiadomość na adres blogi.jezykowe1@gmail.com.

Ja postanowiłam wybrać dla Was 5 szwedzkich powiedzeń, które zupełnie mnie zaskoczyły, kiedy spotkałam się z nimi po raz pierwszy i sprawiły, że od razu uśmiechnęłam się pod nosem. Zobaczcie co dla Was przygotowałam:

Han har tomtar på loftet.
dosłownie: On ma krasnoludki na strychu.
znaczenie: On ma nie po kolei w głowie.

Jan Sandström, Tomte på loftet, źródło

Czy to bajka, czy nie bajka, myślcie sobie, jak tam chcecie. A ja przecież wam powiadam: Krasnoludki są na świecie! - jak pisała Maria Konopnicka. I najwyraźniej są na świecie, chowają się na strychu u tych, którzy mają nierówno pod sufitem ;) Tomtar, szwedzkie krasnoludki, w ludowych wierzeniach opiekowały się w nocy gospodarstwem. Dziś kojarzą się przede wszystkim z okresem bożonarodzeniowym - skrzaty (tomtenissar) pomagają bowiem Świętemu Mikołajowi (Jultomten).

Choć skrzaty mącące komuś w głowie mogą budzić zdziwienie, to, sam koncept, by porównywać głowę do strychu, najwyższego piętra nie jest aż tak zaskakujący. Po szwedzku o kimś niespełna rozumu mówi się też, że det är inte riktigt rätt möblerat på övervåningen - 'nie ma do końca dobrze umeblowane na górnym piętrze'. Po duńsku ktoś zwariowany 'ma szczury na strychu' (have rotter på loftet), a po angielsku 'ma nietoperze w dzwonnicy' (have bats in the belfry). Mnie jednak chyba najbardziej podoba się wersja z krasnoludkami.

Ingen fara på taket!

dosłownie: Nie ma zagrożenia na dachu!

znaczenie: Wszystko w porządku!

Wyrażenie dziś brzmi bardzo dziwnie, ale jego znaczenie nieco wyjaśnia się, gdy usłyszymy je w pełnym brzmieniu:  Ingen fara på taket så länge skorstenen står, czyli w tłumaczeniu: Nie ma zagrożenia na dachu, dopóki stoi komin - czyli po prostu: nie trzeba się martwić ;)

Podobne znaczenie ma wyrażenie o dosłownym brzmieniu "nie ma krowy na lodzie", o którym pisałam już w Językowym smaczku tygodnia.

Smaken är som baken - delad.
dosłownie: Gust jest jak tyłek - podzielony.
znaczenie: Każdy ma swój gust.

źródło

To chyba jedno z moich zdecydowanie ulubionych szwedzkich powiedzeń, bardzo często je przytaczam. Bo jest śmieszne i w stu procentach prawdziwe - takim tekstem idealnie można przerwać dyskusję o tym, co jest ładniejsze, czy co się bardziej podoba. No bo przecież gust jest jak tyłek! 

Finns det hjärterum, så finns det stjärterum.
dosłownie: Jeśli jest miejsce na serce, jest miejsce na pupę.
znaczenie: Dla chcącego nic trudnego.

O tym wyrażeniu już kiedyś na blogu pisałam, ale podoba mi się tak bardzo, że nie mogło go zabraknąć w tym zestawieniu. Powiedzenie to oznacza, że jeśli nam na czymś zależy, to wszystko da się zrobić, ale używa się go częściej w bardziej dosłownym kontekście - na przykład, gdy ma się problem z zakwaterowaniem gości albo usadzeniem gości przy stole. Ale wiadomo, dla chcącego (i kochającego) Szweda nic trudnego, miejsce na dodatkową pupę zawsze się znajdzie.

Nu har du skitit i det blå skåpet!
dosłownie: Teraz to nasrałeś do błękitnej szafy!
znaczenie: Teraz to wpadłeś w tarapaty! / Teraz to się zupełnie ośmieszyłeś!

źródło

To powiedzenie zaskoczyło mnie najbardziej, dlatego zostawiłam je dla Was na sam koniec dzisiejszego wpisu. Dlaczego problematyczna sytuacja w przysłowiu odpowiada załatwianiu się do szafy i to jeszcze niebieskiej? Tego akurat do końca nie wiadomo, koncepcje są różne. Po pierwsze, podobno może pochodzić z języka marynarzy. 'Niebieską szafą' nazywano morze, bo wyrzucano do niego wszystkie niepotrzebne na statku rzeczy. Ale nie wyjaśnia to fragmentu z załatwianiem się. Po drugie, mówi się, że znana niebieska szafa znajdowała się w XIX wieku w sztokholmskim pubie - swoje szklanki odkładali do niej skazańcy, którym wolno było upić się ostatni raz przed egzekucją. Nie ma jednak żadnych zapisów o tym, by wkładali do szafy coś innego ;) Trzecia, najbardziej prawdopodobna koncepcja dotyczy różnych rodzajów mebli w dawnych szwedzkich domach. Otóż, w XIX wieku zaczęto masowo wytwarzać barwnik błękit pruski. Dzięki temu na błękitne meble, a nie tylko w kolorze czerwieni czy ochry mogli pozwolić też sobie mniej zamożni mieszkańcy. Błękitne szafy wciąż uchodziły za bardziej wytworne i eleganckie, przechowywano w nich na przykład srebra stołowe. Czerwone służyły do przechowywania rzeczy codziennego użytku, w tym na przykład nocników. Cóż, włożenie takiej porcelany do niewłaściwej szafy niewątpliwie mogło spowodować tarapaty!

Źródła:

http://www.kotus.fi/sv/publikationer/sprakspalter/ordagrant/ordagrantspalter_2014/tomtar_pa_loftet
http://swedn.org/idiom_009.php
http://www.dn.se/kultur-noje/spraket/bla-skapets-hemlighet-avslojad/

Które szwedzkie powiedzenie zaciekawiło Was najbardziej?

Nie przegapcie też przysłów i powiedzeń z innych języków na pozostałych blogach!



Chiny:
Biały Mały Tajfun - Chińskie powiedzenia i przysłowia

Francja:
Madou en France - Piękne francuskie cytaty 
Français-mon-amour - Francuskie powiedzenia i przysłowia 
Między Francją a Szwajcarią - Francuskie przysłowia z kotami w roli głównej 
Blog o Francji, francuzach i języku francuskim - 5 francuskich mądrości ludowych

Hiszpania: 
Bzik Iberyjski - Hiszpańskie powiedzenia i przysłowia. Bzik w akcji W 80 Blogów Dookoła Świata

Kirgistan:
O języku kirgiskim po polsku - Kirgiskie przysłowia

Litwa:
Na Litwie - Litewskie powiedzenia i przysłowia

Niemcy:
Niemiecki po ludzku - Przysłowia związane z czasem

Rosja: 
Blog o tłumaczeniach i języku rosyjskim -  Rosyjskie powiedzenie związane z jedzeniem 

Szwajcaria:
Szwajcarskie Blabliblu - Mądrości ludowe Szwajcarów - szwajcarskie powiedzenia i przysłowia

Tanzania: 
Suahili online - Suahilijskie przysłowia

Wielka Brytania:
Angielskic2 - Przysłowia w obrazkach  
Specyfika języka - Powiedzenia i przysłowia angielskie - zgadniecie jakie?
English with Ann - Money, money, money czyli kasiate angielskie powiedzenia
English-Nook - Angielskie powiedzenia i przysłowia

Włochy:
Studia, parla, ama - Powiedzenia i przysłowia 
Obserwatore - Dzwonimy po fachowca - słowniczek zwrotów i mądrości życiowych
Primo Cappuccino - Inspirujące cytaty najsłynniejszych Włochów na świecie