"Tak!" na wdechu

źródło

W Polsce często mówi się, że wszyscy Szwedzi są zamknięci w sobie, małomówni, cisi, czasem wręcz milczący. W Szwecji panuje zaś stereotyp, że to mieszkańcy północnej części kraju, Norrlandii, są wyjątkowo oszczędni w słowach. Często tłumaczy się to tym, że na północy gęstość zaludnienia jest zdecydowanie mniejsza, a duże odległości między gospodarstwami domowymi i surowsze warunki pogodowe nie sprzyjają specjalnie socjalizowaniu się i rozwijaniu umiejętności komunikacji.

Tę małomówność i oszczędność w słowach widać też w dialektach z Norrlandii. Wyróżnia je na przykład tendencja do budowania dłuższych  wyrazów zamiast używania wyrażeń złożonych z kilku słów. Mieszkańcy północy mówiąc "tak" zamiast "standardowego" ja używają jo, co więcej - często wypowiadają to słowo na wdechu (brzmi to trochę jak "szuuu"). Oszczędnie, prawda?

"Tak" na wdechu mówią też w sumie mieszkańcy innych części Szwecji, ale ponieważ wdychają ja, a nie jo, brzmi to bardziej jakby ktoś po prostu bardzo szybko i głośno wciągał powietrze. Moim zdaniem podobny dźwięk wydajemy na przykład, kiedy się czegoś wystraszymy. Na takie dźwięki reagują od razu obcokrajowcy (kiedy ja usłyszałam to po raz pierwszy, to pomyślałam właśnie, że mój rozmówca czegoś się przestraszył albo o czymś ważnym sobie przypomniał. Wiem, że innym kojarzy się to na przykład z problemami z oddychaniem czy początkami ataków astmy). Sami Szwedzi zwracają natomiast uwagę na północne "szuuu" i nazywają je nawet "norrlandzkim odkurzaczem". Zjawisko jest w zasadzie dość słabo opisane przez językoznawców. Nie ma o nim wzmianki w wielotomowej gramatyce języka szwedzkiego Szwedzkiej Akademii. Kiedy próbowałam znaleźć artykuły na ten temat w internecie, Google najczęściej proponowało mi teksty o tym, że koty potrafią mruczeć na wdechu i wydechu. Dotarłam jednak do informacji, że nie każde "tak" można zastąpić tym "wdychanym". Używane jest ono najczęściej w sytuacjach, kiedy chcemy potwierdzić rozmówcy, że go słuchamy, że się z nim zgadzamy i że może kontynuować wypowiedź. W innych sytuacjach jest to także dużo słabsze, mniej zaangażowane "tak" - dlatego na pewno nie pasuje jako odpowiedź na pytanie "Kochasz mnie?" ani tym bardziej "Czy bierzesz sobie za żonę...".

Stereotyp niezbyt rozmownego mieszkańca Norrlandii oraz "norrlandzki odkurzacz" wykorzystano świetnie w reklamach piwa Norrlands Guld. 

http://youtu.be/OK9BU9q9pac

Pierwsza scenka przedstawia, jak wygląda spotkanie klasowe w Norrlandii po piętnastu latach. Jak widzicie (i słyszycie) wiele słów nie pada (poza "odkurzaczem"), ale i tak główny bohater podsumowuje: Det blev en toppen kväll! - To był świetny wieczór!

Druga reklama podoba mi się jeszcze bardziej:

http://youtu.be/xNhOW9JVYzs

Według pomysłodawców klipu norrlandzkie "szuuu" może wyrażać naprawdę bardzo dużo! Można nim zamówić piwo, pogadać o tym, co w pracy, zapytać o wolne miejsce i zaprosić kogoś, żeby się dosiadł... Wisienką na torcie jest to, co mówi ostatni bohater: "A więc siedzicie tu sobie i gawędzicie!"

Źródła:

Program telewizyjny Svenska dialektmysterier

Program radiowy Språket

http://spraktidningen.se/artiklar/2009/06/sag-jo-och-andas-samtidigt

http://ingressivespeech.info/